محترم محمد ولی
لایه های قدرت و مراکز تصمیم گیری در پاکستان
۲۰۲۵/۱۱/۱۱
همان گونه که سرزمین پاکستان از لحاظ ترکیب قومی متنوع است از لحاظ طبقاتی و لایه های قدرت نیز ناهمگون میباشد . از پنجاب تا بلوچستان و از سند تا قبایل نشین های امتداد خط فرضی دیورند نظام طبقاتی آن شامل سرمایداری ، زمینداری و قبیلوی است . سرمایداران کلان در پنجاب و سند بنام چودری ها و سیت ها که عمدتآ منشاء فئودالی هم دارند و زمینداران کلان هستند ، خان ها ، ملک ها و ارباب ها در خیبر پشتونخواه و بلوچستان مراجع صاحب قدرت اند ، نبض طبقات پایین و محروم جامعه را در دست دارند . رعیت این چودری ها و سیت ها و ارباب ها گوش به فرمان های این قدرتمندان می‌باشند. ارباب ها ، چودری ها و سیت ها تشکلات سیاسی بنام احزاب دارند که قسمت اعظم روشنفکران و اقشار پایین جامعه را در بر میگرد . تنها حزبی که فراگیرتر ازین تشکلات است و نسل جوان پاکستان بدون در نظر داشت ترکیب طبقاتی و ملیتی د ر ان عضویت دارند جزب تحریک انصاف عمران خان است . این حزب روی همین وسعت ترکیبی مورد غضب دیگران و استبلشمنت پاکستان قرار دارد .
احزاب ارباب ها ، سیت ها و چودری ها از زمان تشکیل پاکستان در جال رنگین و فریبنده دموکراسی گیر افتاده اند که با نمایش انتخابات آن هم بزور پول ، تهدید و مداخلات اردو و استخبارات عملی می‌شود قدرت ملکی نظام پاکستان را می‌سازند و در ظاهرخودرا ممثل اراده مردم می‌دانند اما با اندک تمایل به عمل جدا از سلطه نظامی ها مبتلا به کودتاها شده رهبران و کادر های شان اعدام یا زندانی می‌گردند .
مرجع ظاهرآ غیر نظامی دیگر قدرت احزاب مذهبی پاکستان است که برخی مسلح بوده مشی تروریستی دارند و برخی هم به شکل مدنی فعالیت می نمایند ، این احزاب طور موسمی به سمت وزش باد اردو و استخبارات در حرکت می افتند و وظایفی اجرا می‌کنند .
درهمه لایه های قدرت غیر نظامی شبکه های استخباراتی نفوذ داردو مسیر حرکت اندیشوی و سیاسی شانرا کنترول می‌نماید.
این مراجع که در پارلمان مرکزی و پارلمان‌های صوبایی اکت قدرت می‌کنند نمایندگان احزاب مذهبی وغیره مذهبی وابسته به ارباب ها ، چودری ها و سیت ها بوده از مسیر ائتلاف ها و سازش ها در تصمیم گیری های حقوقی و سیاسی تا حدیکه با سفارشات نظامی و استخباراتی در تقابل نیاید تمثیل اراده می نمایند .
این ترکیب غیر نظامی مرکزی و صوبایی با حکومت‌های صوبایی و حکومت مرکزی که صدر اعظم در راس آن میباشد لایه ظاهری و بعضآ نمایشی قدرت اند .
اما !
یک شبکه وسیع و گسترده قدرت و صلاحیت که از قاعده تا راس هرم را تحت پوشش دارد قدرت لا در لای نظامی و استخباراتی است که از پائین‌ترین واحد اداری تا حکومت آفاقی را اداره و سمتدهی می‌کند.
ملیشه ها ، پولیس ، استخبارات و اردو که در حقیقت هرم موازی قدرت هستند در تصمیم گیری ها و عملی ساختن قدرت و اقتدار دولتی در عقب پرده فعال مایشا اند . در راس این ترکیب اردو و در راس آن لوی درستیز و رئیس ای.اس.ای. ممثل اراده تصمیم کیری و اعمال قدرت بوده امور داخلی و سیاست خارجی کشور را در کنترول دارند ( شکایت معاون صدراعظم و وزیرخارجه اغای اسحق دار که گفت خواهان حل صلح آمیز مشکل با افغانستان است ولی سیستم بوی اجازه نمیدهد بیان حقیقت همین ترکیب قدرت و صلاحیت پس پرده است .
با اصلاحیه 27 قانون اساسی صلاحیت و قدرت لوی درستیز و اردو بصورت علنی در امور داخلی و سیاست خارجی پاکستان افزایش بیشتر و موثرتر پیدا کرد .
دولت انگلیس در تشکیل پاکستان با در نظر داشت ناهمگونی در ترکیب جغرافیایی ، قومی و ملیتی دو اصل را مبداء دولت سازی قرار داد ؛ یکی افراطیت مذهبی که منظور آن بیشتر نفاق هندو و مسلمان بود و دیگری اردو و استخبارات نیرومند و با نفوذ در داخل و قابلیت تداخل به کشورهای چون هند و افغانستان . عین پروسیجر تشکیل دولت اسرائیل.
اعمال خشن اردو و استخبارات در میان قبایل پشتون و بلوچ برای ممانعت از تمایل به سرزمین ابایی شان افغانستان و عین حالت در کشمیر متصل به هند تا اکنون ادامه دارد با تفاوت این که استبلشمنت پاکستان افراطیت مذهبی را با تروریسم انکشاف داد و عمدتآ علیه هند و افغانستان به کار بست که حالا برای خودش به درد سر کلان مبدل شده است . با فروپاشی اتحاد شوروی استفاده از بنیادگرایی مذهبی از جانب آمریکا و انگلیس مورد دلچسپی و آنطور حمایتی نیست که در جنگ سرد بود ، با این عدم دلچسپی آمریکا و انگلیس حالا پاکستان می‌داند و معضلات ناشی از آن دوران . استبلشمنت پاکستان هر گروه ضد حاکمیت را تروریست می نماید.
در قسمت اردو واقعیت است که پاکستان توانسته است تا بمب اتوم مسلح شود و فعالیت استخباراتی ای.اس.ای. را در منطقه تاحد مطلوب وسعت دهد .
خلاصه اینکه ؛
هرم قدرت در پاکستان بر دو ضلع استوار است یکی حکومت‌های ملکی همیشه مصدوم به خطرات کودتایی و دیگری اردو و استخبارات که ثابت قدم ، غیر قابل تغیر ، با نقش تعین کننده میباشد .
گرچه صدراعظم در راس هرم است اما در واقعیت این راس را اردو و استخبارات اداره و سمتدهی می‌کند.
آسیب پذیری حکومت های ملکی از داخل به اثر مداخلات مستقیم اردو به شکل کودتا ها و آسیب پذیری اردو از بیرون در باخت جنگها با هند بخصوص زمان تسلیمی جنرال تیکه خان با لشکر نود هزاری اش به هند در جنگ بنگلدیش بوده است .
درین میانه بزرگترین چالش وابستگی ملکی و نظامی پاکستان به به آمریکا وانگلیس است که هرگاه اوضاع را به نفع آمریکا اداره نتوانند خطر ناکامی هردو در پیش میباشد، امضای معاهده ده ساله امنیتی آمریکا با هند می‌تواند نمونه این حالت باشد .